Palata najpoznatija kao Krsmanovićeva kuća sagrađena je krajem 19. veka, 1885. godine, danas je to kuća broj 34 na Terazijama Njena ulična fasada u klasičnom je stilu, ali je fasada s dvorišne strane bogato dekorisana, a dvorište s polukružnim stepenicama moguće je videti iz prolaza koji povezuje Terazije sa Balkanskom ulicom.
Privatna kuća trgovca Markovića, braće Krsmanović, potom kraljevska rezidencija, restoran, bioskop, pa čak i kantina za Nemce, i na kraju “Kuća kulture”, krije zanimljivu istoriju. Čin ujedinjenja u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca potpisan je u ovom zdanju, prenosi “B92”.
Krsmanoviceva kuca. Terazije 34. Arhitekta Jovan Ilkic. Podignuta 1885. godine. #upoznajBeograd pic.twitter.com/BbLE8oImSM
— Unknown (@BgDisident) June 29, 2017
Zdanje je nastalo prema projektu čuvenog arhitekte Jovana Ilkića, a građeno je za trgovca Marka O. Markovica. Kuću su 1898. godine kupila braća Krsmanović, a trgovac Aleksa Krsmanović ostavio ju je državi kao zadužbinu.
Od 1918. do 1922. godine u njoj je boravio regent Aleksandar I Karađorđević, koji je tu bio dok su se izvodili radovi na kraljevskom dvoru oštećenom u bombardovanju i koji je kao regent vladao umesto bolesnog kralja Petra.
Kuća je tako postala zvanična kraljevska rezidencija, te je bila i pozornica istorijskog događaja – proglašenja ujedinjenja Srba, Hrvata i Slovenaca 1. decembra 1918. Srpska vlada i članovi Jugoslovenskog odbora potpisali su tokom rata nekoliko deklaracija kojima su pokušavali da definišu uređenje buduće države, najpre jula 1917. godine Krfsku deklaraciju, a potom novembra 1918. godine i Ženevsku deklaraciju…
View this post on Instagram
Na prostorima nekadašnje Austrougarske monarhije 29. oktobra 1918. godine osniva se Država Slovenaca, Hrvata i Srba sa centrom u Zagrebu, ali se sve ubrzo promenilo.
S jedne strane ugrožena od Italijana, a s druge od anarhije i haosa koji je vladao, Država Slovenaca, Hrvata i Srba nema drugo rešenje no da pozove srpsku vojsku u pomoć i 4. novembra 1918. godine.
U danima kada su se događaji smenjivali neverovatnom brzinom, u skladu sa njima menjale su se i odluke i pregovaračke pozicije Države Slovenaca, Hrvata i Srba.
View this post on Instagram
Od zahteva koji su traženi na Ženevskoj konferenciji (da buduća ustavotvorna skupština odredi da li će nova država biti republika ili monarhija, da li će ostati dinastija Karađorđevića) brzo se odustaje i pod okolnostima u kojim su zemlje i teritorije Države SHS ugrožene pristaje se na uslove ujedinjenja koje kao pobednik u ratu diktira Kraljevina Srbija.
Odluku Države SHS da prvog decembra krene u ujedinjenje sa Srbijom ubrzale su i odluke skupština u Sremu, Banatu, Bačkoj i Baranji, na kojima je odlučeno da ove zemlje uđu u bezuslovno ujedinjenje sa Kraljevinom Srbijom bez obzira na odluke Zagreba budući da su ove teritorije pripadale Državi SHS. I Zemaljska vlada Dalmacije traži bezuslovno ujedinjenje sa Kraljevinom Srbijom.
I u Crnoj Gori na Podgoričkoj skupštini donosi se jednoglasna odluka o direktnom i bezuslovnom prisajedinjenju. I tako je 1. decembra 1918. godine u Beogradu stvorena nova kraljevina koja se najpre zvala Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca, a početkom dvadesetih Kraljevina SHS.
View this post on Instagram
Restoran, bioskop, Savez sokola…
Nakon ovog istorijskog događaja, palata je preuređena u čuveni restoran “Klerid”. Vlasnici restorana su suteren i baštu izdavali u zakup, a u maju 1930. je u jednoj sali otvoren bioskop “Adrija”.
Na otvaranju je premijerno ponudio film “Kroz buru i oganj”, koji opisuje stradanje i junaštvo naroda u Prvom svetskom ratu i koji je zatim prikazivan bez prekida 33 dana.
Bioskop je potrajao godinu dana, da bi se potom iselio, a 1935. godine predlagano je da se zdanje zaštiti kao spomenik kulture. Od 1934. godine do Drugog svetskog rata u ovom zdanju bio je smešten Savez sokola Kraljevine Jugoslavije.
Sokol je bila organizacija koja je promovisala moralno i fizičko vaspitanje jugoslovenskih državljana, a starešina Sokolskog saveza bio je naslednik Petar Karadordević.
Promena namene – Nemci i SFRJ
Drugi svetski rat promenio je namenu zdanja, pa se za vreme nemačke okupacije u nju uselila kantina za osoblje nemačke Uprave grada. Nakon rata, u zgradu se useljavaju Protokol Saveznog sekretarijata za inostrane poslove Socijalisticke Federativne Republike Jugoslavije i Diplomatski klub, zbog čega je i nazvana Zgradom protokola.
U Registar spomenika kulture upisana je 1964. godine, a najveća restauracija na tom zdanju obavljena je 1987, kad je prostor adaptiran za Klub privrednika i banku.
“Kuća kulture” namenjena mladim umetnicima
Danas je ovo zdanje “Kuća kulture” Fakulteta za medije i komunikacije, prostor namenjen mladim umetnicima i kulturnim dešavanjima. Kuća kulture Fakulteta za medije i komunikacije svečano je otvorena 16. maja 2014. izložbama Tanjugovih neobjavljenih fotografija pod nazivom “Terazije kroz objektiv Tanjuga” nastalih u periodu od dvadesetih do devedesetih godina, kao i postavkama čiji su autori studenti i profesori tog fakulteta, navodi “Blic”.
View this post on Instagram
Visoka škola socijalnog rada od 2017.
U zgradi “bivšeg Protokola” od 2017. godine nalazi se Visoka škola socijalnog rada, osnovana kao samostalna visokoškolska ustanova koja ostvaruje osnovne i master akademske studije u obrazovnom polju društvenih nauka, kroz studijske programe: socijalni rad, okupaciona terapija i logopedija.
